Gedragsverandering: Hoe werkt het en hoe pas je het toe?

Gedrag veranderen is lastig. Of het nu gaat om persoonlijke gewoonten of veranderingen op de werkvloer, het vraagt meer dan alleen motivatie. Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat strategie, herhaling en de juiste ondersteuning essentieel zijn om gedrag blijvend te veranderen.

Waarom is gedragsverandering moeilijk?

Veel gedragingen zijn diepgewortelde gewoonten die we zonder nadenken uitvoeren. Sociale normen, zelfvertrouwen en de omgeving spelen een grote rol in ons gedrag. Vaak is alleen de intentie om te veranderen niet genoeg. Onderzoek toont aan dat een sterke intentie slechts een kleine tot middelgrote gedragsverandering oplevert.

Wetenschappelijke inzichten

Om gedrag effectief te veranderen, zijn er verschillende theorieën en modellen ontwikkeld:

• Theorie van Gepland Gedrag: Gedrag wordt beïnvloed door intentie, houding, sociale normen en de ervaren controle over de situatie. Hoe haalbaarder en wenselijker iemand een verandering vindt, hoe groter de kans op succes.
• Sociale Cognitieve Theorie: Mensen leren door observatie. Als ze zien dat gewenst gedrag wordt beloond en ze er vertrouwen in hebben dat ze het zelf kunnen uitvoeren, is de kans groter dat ze veranderen.
• Transtheoretisch Model (Stages of Change): Gedragsverandering verloopt in zes fasen: precontemplatie, contemplatie, voorbereiding, actie, onderhoud en beëindiging. Door ondersteuning af te stemmen op de fase waarin iemand zich bevindt, kan de kans op succes vergroot worden.

Praktische technieken voor gedragsverandering

Om gedragsverandering haalbaar en blijvend te maken, kunnen de volgende strategieën helpen:

Doelen stellen helpt om verandering concreet te maken. 

Het is belangrijk dat doelen specifiek en haalbaar zijn, bijvoorbeeld met de SMART-methode. Een andere effectieve techniek is implementatie-intenties, waarbij een specifiek gedrag aan een situatie wordt gekoppeld, zoals: “Als ik thuiskom, trek ik meteen mijn sportkleding aan.” Dit is een voorbeeld van een manier om een goede gewoonte in je systeem te krijgen. Alleen ook hier geldt, vergeet niet consequent je spullen neer te leggen. Anders is de verleiding te groot om om de bank te ploffen. 

Motivational interviewing interviewing 

kan helpen bij het verkennen van motivatie en het overwinnen van twijfels. Daarnaast is positieve bekrachtiging een krachtige manier om gewenst gedrag te versterken. Door successen te belonen en te erkennen, blijft de motivatie hoog. Bijvoorbeeld, een werknemer die moeite heeft met presenteren, kan door middel van kleine successen en positieve feedback van collega’s meer zelfvertrouwen ontwikkelen. Wanneer deze werknemer na een succesvolle presentatie erkenning krijgt van het team, zal hij of zij eerder gemotiveerd zijn om het opnieuw te proberen en verder te groeien.

Socialen ondersteuning

Sociale ondersteuning kan een grote rol spelen. Mensen passen zich sneller aan als ze gesteund worden door hun omgeving of als anderen meedoen. Ook omgevingsaanpassingen kunnen helpen, zoals het verwijderen van verleidingen of het visueel maken van positieve keuzes.

Gedragsverandering op de werkvloer

Op de werkvloer is gedragsverandering essentieel voor groei en efficiëntie. Werkgevers kunnen dit bevorderen door duidelijke doelen te communiceren en inspirerend leiderschap te tonen. Werknemers moeten weten wat er van hen verwacht wordt en waarom. Inspirerende verhalen en rolmodellen kunnen helpen bij motivatie en verandering. Het is bijna nooit effectief om negatief gedrag van werknemers te benoemen en vervolgens verbetering te eisen. Dit werkt zelfs vaak averechts. 

Positieve bekrachtiging in werkomgevingen

Daarnaast werkt positieve bekrachtiging ook in werkomgevingen. Door successen te erkennen en te belonen, voelen werknemers zich gewaardeerd en zijn ze eerder geneigd het gewenste gedrag vast te houden. Gedragsverandering kan ook gestimuleerd worden door teams als geheel te betrekken. Mensen zijn sneller bereid om hun gedrag aan te passen als ze zien dat collega’s hetzelfde doen.

Gedragsverandering komt geleidelijk

Tot slot is het belangrijk om verandering stap voor stap aan te pakken. Proberen meerdere gedragingen tegelijk te veranderen kan overweldigend zijn. Focus daarom op één gedragsverandering tegelijk en zorg dat deze goed is geïntegreerd voordat je een volgende aanpakt.