Polyvagaal therapie PVT: de nervus vagus als sleutel tot herstel

Polyvagaal therapie (PVT) is gebaseerd op het werk van neurofysioloog Dr. Stephen Porges, en richt zich op de invloed van het autonome zenuwstelsel op ons gedrag en onze emoties. De nervus vagus, de langste zenuw in het autonome zenuwstelsel, speelt hierbij een belangrijke rol. Via gerichte technieken helpt PVT mensen om hun stressrespons te reguleren, zich veiliger te voelen en weer verbinding aan te gaan met zichzelf en anderen.

Waaarom is polyvagaal therapie anders?

In tegenstelling tot traditionele gesprekstherapie richt PVT zich niet primair op praten, maar op het lichaam. De focus ligt op het herkennen en beïnvloeden van lichamelijke signalen die samenhangen met stress, angst of trauma. Door middel van oefeningen zoals ademhaling, beweging en zintuiglijke afstemming leer je je zenuwstelsel beter te begrijpen én te beheersen. Hierdoor is polyvagaal therapie bijzonder waardevol voor mensen die zich met alleen praten moeilijker kunnen uiten.

Voor wie is PVT geschikt?

Polyvagaal therapie wordt succesvol toegepast bij uiteenlopende klachten, waaronder:

• Trauma en PTSS
• Angst- en paniekstoornissen
• Depressieve klachten
• Chronische stress
• Hechtingsproblematiek
• Emotieregulatieproblemen
• Slaapproblemen
• Lichamelijke klachten zonder duidelijke medische oorzaak.

Volgens onderzoek kan het verbeteren van de nervus vagus-functie helpen bij het verlagen van ontstekingswaarden, het verminderen van angst en het versterken van sociale verbondenheid (Laborde et al., Frontiers in Psychology, 2018).

Hoe werkt het?

Polyvagaal therapie richt zich op drie zenuwbanen binnen het autonome zenuwstelsel die elk een andere reactie op stress en veiligheid aansturen. De ventrale vagus, ook wel het ‘veilig en sociaal’-systeem genoemd, bevordert rust, verbondenheid, empathie en een goed werkende spijsvertering. Het sympathisch zenuwstelsel treedt in werking bij dreiging en zet het lichaam aan tot actie via de vecht- of vluchtreactie, met verschijnselen zoals een versnelde hartslag en gespannen spieren. De dorsale vagus zorgt daarentegen voor een bevriesreactie of emotionele afsluiting wanneer iemand zich overweldigd voelt, wat kan leiden tot terugtrekking en gevoelsmatige afwezigheid.

Therapeuten helpen cliënten herkennen wanneer een van deze systemen actief is, en leren hen technieken om terug te keren naar een staat van veiligheid en verbinding.

Oefeningen in PVT

• Grondingstechnieken: zoals bewust ademen of objecten voelen om in het hier en nu te blijven.
• Lichaamsbewustzijn: voelen waar spanning zit en deze gericht loslaten.
• Geleide visualisaties: veilige beelden oproepen om het zenuwstelsel tot rust te brengen.
• Geluidstherapie: zachte muziek, brommen of luisteren naar kalmerende tonen om sociale betrokkenheid te stimuleren.
• Zelfcompassie-oefeningen: ontwikkelen van een vriendelijke, niet-oordelende houding naar jezelf.

Mindful bewegen: zoals yoga of tai-chi om spanning los te laten via beweging.

Praktijkvoorbeeld

Lotte (42) kwam bij een polyvagaal therapeut na jaren van angstklachten en sociale terugtrekking. Traditionele therapieën hielpen slechts tijdelijk. In PVT leerde ze de signalen van haar zenuwstelsel herkennen: een snelle hartslag bij drukte, of verdoofdheid bij confrontaties. Ze leerde ademhalingsoefeningen en lichaamsgerichte technieken om zichzelf beter te kalmeren en spannende situaties beter aan te kunnen. Na enkele maanden voelde ze zich emotioneel stabieler en had ze meer vertrouwen tijdens sociale interacties.

Wil je ontdekken of polyvagaal therapie bij jou past? Bekijk het overzicht van gekwalificeerde therapeuten op onze website en filter op specialisatie, locatie en ervaring. Zo vind je eenvoudig een professional die aansluit bij jouw hulpvraag.